Bij de rioolwaterzuivering van Utrecht haalt Eneco binnenkort warmte uit het gereinigde rioolwater. Die energie gaat terug naar de huizen via het bestaande warmtenet. Wie staat er wel eens bij stil dat het eigenlijk doodzonde is dat de warmte van het douchewater, de vaatwasser en de ochtendplas zomaar door het afvoerputje wegvloeit? Die warmte gaat het riool in en zien we nooit meer terug.
Of toch wel? Ingenieurs hebben zich bovenstaande vraag natuurlijk ook wel eens gesteld en zijn daarmee aan de slag gegaan. Het resultaat: in de eerste helft van 2024 wordt bij de rioolwaterzuivering in Utrecht een installatie opengesteld die warmte haalt uit rioolwater. Die warmte wordt vervolgens toegevoegd aan het water van het bestaande warmtenet van Utrecht en Nieuwegein. Naar schatting twintigduizend huishoudens profiteren daarvan bij het douchen en het verwarmen van hun huis.
Hoe werkt dat? De installatie gebruikt het effluent van de rioolwaterzuivering, dit is het gezuiverde rioolwater dat daarna wordt geloosd op het oppervlaktewater. Dit water is meestal wat warmer dan de buitenlucht, vertelt ingenieur Sander Tensen van Eneco. ‘Een graad of twaalf in de winter en rond de 24 graden Celsius in de zomer.’
Enorme warmtepompen
Een systeem met vier warmtewisselaars onttrekt warmte aan dit water. Het water in de warmtewisselaars wordt met enorme warmtepompen verder op temperatuur gebracht naar de 75 graden Celsius voor het warmtenet. Het zijn gescheiden circuits, zo komt er geen vervuild water in het warmtenet terecht. Naast de installatie staat verder een enorm buffervat van ongeveer achttien meter hoog en breed. Zo is er altijd voldoende warmte beschikbaar, ook tijdens piekuren in de ochtend en avond.
Ammoniak
Het koudemiddel dat in het systeem wordt gebruikt, is ammoniak. ‘We wilden per se geen synthetische koudemiddelen gebruiken, want die staan ter discussie. Van de natuurlijke alternatieven was ammoniak het beste’, aldus Tensen. Dat vergt wel strenge veiligheidseisen voor lekken. Een ander aandachtspunt bij de bouw van de warmtepompinstallatie was het geluid dat de pompen maken. Het gebouw waar ze in staan dempt dat genoeg, zodat de omgeving er geen last van heeft.
Meer locaties geschikt
Het project is het eerste op deze schaal in Nederland. Zweden en Denemarken gingen ons land al voor. Er zijn meer locaties in Nederland die geschikt lijken voor het winnen van warmte uit rioolwater, maar niet bij elke rioolwaterzuivering zal het lukken: die moet maar net plek hebben voor de extra installaties. Ook moet er überhaupt een warmtenet in de buurt liggen. En de rioolwaterzuivering moet dicht bij de stad liggen, want het transporteren van heet water over lange afstand is ook nog eens duur.